Türk filmlerinin dünyada fazla izlenmemesinin, Türk sinemasının kendi yapısının ya da niteliğinin dışında nedenleri var...
Bir ülke sinemasına ait filmlerin dünya ölçeğinde yaygın olarak benimsenip izlenmesinin, nitelikten önce, o ülkenin dünyadaki güç konumuyla ilgisi kurulabilmeli...
Sinema çok boyutlu bir sanat. Hindistan'da, Balkanlarda, Japonya'da, İran'da (tabi tartışılabilir) birçok açıdan ve boyutan görece daha nitelikli filmler yapılıyor olsa bile; Amerika-Hollywood sineması her şeyden önce 'siyasi nüfuz gücünün etkisiyle/katkısıyla' dünya ölçeğinde bir sanayi/endüstri sineması olabilmiştir. Bu güç, yerleşik hale gelmiştir. Hatta tüm dünyadaki 'genel' izleyicinin zihni, Hollywood Sinema Diline göre biçimlen(diril)miştir.
Hepimizin gözleyebileceği gibi; insanlar, 'kolay anladıkları dil' üzerinden konuşmayı sürdürmek ister. Bütün dünyadaki insanlara Hollywood sinema dili benimsetildiği için de, ortalama nitelikteki izleyici ister istemez Hollywood filmlerini tercih eder. Böyle bir sonuç değil, bunun aksi bir sonuç ortaya çıksaydı, o şaşırtıcı olurdu.
Türkiye'de, örneğin Hollywood düzeyinde görüntü yönetmenleri (Uğur İçbak, Gökhan Tiryaki, Feza Çaldıran vb.), oyuncular (başta Fikret Kuşkan olmak üzere Nejat İşler, Kıvanç Tatlıtuğ, Cem Yılmaz, Yılmaz Erdoğan, Şenol İpek, Ufuk Kaplan, Nazan Kesal, Hazar Motan), yönetmenler (Zeki Demirkubuz, Emre Konuk, Yavuz Turgul, Nuri Bilge Ceylan, İsmail Güneş, Serdar Akar, Çağan Irmak, Mahzun Kırmızıgül...) kurgucular Fatih Yıldız, Mevlüt koçak, Ali Aga), sanat yönetmenleri, senaristler, sesçiler yok değil.
Ancak hiçbir Türk yatırımcı; 'kameranın göreceği kadraja' bir Hollywood yapımcısı kadar para harcayamaz. Böyle bir girişimde bulunmak şimdilik Türk yapımcı için mümkün değildir.
Ülke sinemaları arasındaki fark da zaten, kameranın göreceği yere harcanan paradan ibarettir.
Çünkü Türk yapımcı ne yaparsa yapsın, filminin 6 milyondan fazla izleyicisi olmayacaktır. 6 milyon kişiye satacağı filme hiçbir yapımcı (riskleri de gözeteceği için) 20 milyon TL yatırım yapmaz.
Dolayısıyla bir Türk yapımcı 200 milyon dolar yatırıp, var sayalım ki, dünyanın en iyi filmini yapsa bile, onu ancak 6 milyon kişiye satabilir. Sonra da iflas eder.
Bugün, dünyaya en fazla dizi ihraç eden üçüncü ülke Türkiye... Amerika bu konuda çok rahatsız, önlemler aldı, ülkemizdeki uzantıları aracılığıyla kentlerimizde bulunan reyting ölçme aletlerini kırsala taşıttı bir dönem; tabi bu sefer erkeği konu alan diziler öne çıktı ve dizi ihracatımız birden düştü. Çünkü bizden kadın hikâyesi istiyor; kadınları, en azından dizilerdeki Türk kadınlar gibi özgür ve mutlu olmak isteyen ülkeler...
Sonra o reyting ölçme aletleri kentlerdeki evlere taşındı, kadın temalı diziler yeniden reyting almaya başladı ve böylece, kadınları Türk kadınları gibi yaşamak isteyen ülkelere yönelik dizi ihracatımız yeniden patladı.
Türk kadını dizilerde kendi iş yerini elleriyle kapatıyor ya da kariyerli bir yerde çalışıyor. Kendi otomobiline biniyor. Kredi kartı kullanıyor. Kocasına telefon edip geç geleceğini söyleyebiliyor. Kısacası, görece özgür ve bağımsız yaşayabiliyor.
Türk kadının dizilerde bütün bu yaptıkları, birçok ülkedeki kadınların ideali haline geliyor ve o ülke kadınlarının izlediği Türk dizileri talep ediliyor.
Türk dizleri niçin iyi para ediyor? Türk dizileri bulunmaz Hint kumaşı mı? Sanmıyorum, ancak bu konuda kültürel ve güç dengeleri şimdilik bizim lehimize.
Türkiye'de Amerikan dizisi izlemekle övünenleri ve böylece bir ayrıcalığa sahip oldukları havasıyla dolaşanları ibretle izliyorsunuzdur. Onlar bir operasyonun sonucu olarak oradalar tabi. XXI. yüzyıl insanı tercih eden değil, tercihi belirlenen türden bir insan. Amerikan ya da Türk yapımı; TV dizisi sabun köpüğüdür sonuçta...
Ben mi? Yerli ya da yabancı her dizinin sadece bir-iki bölümünü izlerim... İpin ucunu kaçırmamak gerek. İçinde ne dönerse dönsün, televizyonu tutkulu bir halde ancak aptallar izler çünkü...
Zaten görüntülüymüş gibi algılatılan, ama yüzde sekseni ses olan bir aygıta insan niye gözleriyle müşahade eder, bilmiyorum tabi...
Dr.Cengis Asiltürk
