“Sanatçı dediğin an, işte kişinin dünyaya bakışı, yaşamı, görüşleri, her şeyi politiktir. Bu düşünce ise, hiçbir zaman muhafazakâr değildir.” Bu sözler Tarık Akan’a aittir.
Tarık Akan... Gerçek adıyla Tahsin Tarık Üregül, bir kitap yazdı: Anne Kafamda Bit Var. Rastgele insanların bile, kendilerini ve yaptıklarını kendi başlarına matah bularak ya da birkaç eş dostun dolduruşa getirmesiyle hayatlarını yazmasından öte bir durumdu bu. Bu, tüm hayatı bugün yaşı kırk aşan kişilerin gözleri önünde evrilen birinin, inişli çıkışlı yaşantısının kitabıdır. Onun serüveni, İtalyan yönetmen Bernardo Bertolucci’nin Son İmparator filminde hikâyesi ele alınan son Çin İmparatoru Pu Yi’nin hayat hikâyesini çağrıştırır! Hayır, elbette o tahmin edilen açıdan değil. Sadece hikâyelerin beklenenin tersine evrilmesi nedeniyle! Hayata imparator bir çocuk olarak başlayan Pu Yi, ömrünün sonlarına doğru bahçede vakit geçiren ihtiyara dönüşür. Akan da salt eğlenceye dayalı filmlerde sınıfın en çalışkan, en terbiyeli ve en uyumlu delikanlısı rollerini oynarken, toplumsal içerikli ve hatta düzene karşı söylem geliştiren filmlerde, ciddi bir oyunculuğa geçer. Pu Yi’nin hayatı ile Tarık Akan’ın hayatının şu benzerliği ancak “savrulma” paydasında eşitlenebilir.
Akan, 12 Eylül 1980 yılında yapılan askeri darbeyle sonuçlanan kardeş kavgası sürecinin ardından, 1981 yılı başlarında Almanya’da yaptığı konuşma nedeniyle, yurda dönüşte gözaltına alındı. Uzun süren eziyet dolu bir sürecin sonunda “aklanmasının” da apaçık gösterdiği gibi; o konuşmasında gözaltına alınmasını gerektirecek bir durum yoktu. İşgüzar tutucu bir gazetenin, o konuşmayı yanlı ve kasıtlı olarak manşete taşıması, aktörün hayatını derinden etkileyecek bir süreci başlattı. Aradan geçen yıllara karşın, gözaltı sürecinde yaşadıklarını unutamayan aktör, hayatının bu önemli kısmını Anne kafamda Bit Var kitapta anlattı.
1949’da İstanbul’da doğan aktörlük adıyla Tarık Akan, 1970’te Ses dergisinin oyunculuk yarışmasında birinci seçilerek 1971 yılında Solan Bir Yaprak Gibi (Yönetmen - Mehmet Dinler) adlı filmle oyunculuğa başladı. Dinler’in, 1972’de çektiği Suçlu adlı filmle, 1973 yılında Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde, En İyi Erkek Oyuncu Ödülü’ne layık bulundu. Sonra art arda, Canım Kardeşim, Hababam Sınıfı, Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (Yönetmen - Ertem Eğilmez) adlı filmlerde canlandırdığı “Damat Ferit” rolüyle, Türk insanının hafızasına kazındı. Esasında sinema için dezavantaj olan uzun boyuyla, yakışıklılığıyla, aktörler için olmazsa olmaz ışığıyla (aurasıyla) 1970’li yıllar boyunca Yeşilçam Sineması’nın en önemli jönleri arasında “cici çocuk” olarak yer aldı. Sürü (Yönetmen - Zeki Ökten, 1977) filmiyle “başka bir sinemaya” geçti. Burada Tuncel Kurtiz gibi usta bir aktör ve Melike Demirağ gibi sembol bir şarkıcı-oyuncu ile birlikte rol aldı. Filmin casting çalışmasında, Tarık Akan üzerinden yönetmenin kafasında muhtemelen soru işaretleri vardı. Onun gibi bir ‘cici çocuk’ böylesine hayata ve sınıflara dair filmlerde kabul görmeyebilirdi.
Tarık Akan büyük bir aktör gibi oynadı. Belki de o “gibi” bile fazlaydı. Ardından, maden işçilerinin direnişinin anlatıldığı Maden (Yönetmen – Yavuz Özkan, 1978) filminde büyük usta Cüneyt Arkın ile oynadı. Oyunculuğu yine başarılıydı... 1982 yılında, Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye Ödülü’nü, Yunanistanlı yönetmen Costa Gavras’ın Missing (Kayıp) adlı filmiyle paylaşan Yol (Yönetmen - Şerif Gören) filminde Tarık Akan En İyi Erkek Oyuncu kategorisinde aday gösterilmiştir. Yol’un yönetmeni tartışmalarına Yol Filmi Belgeseli’nde son noktayı koyan da Tarık Akandır: Film, Şerif Gören’indir.
Tarık Akan’ın unutulmaz filmlerinden birisi de, Karartma Geceleri (Yönetmen – Yusuf Kurçenli, 1990) filmdir.
Neredeyse bütün büyük sanatçıların ardında bulunan fen-matematik kültürünü onun da geçmişinde görüyoruz. Aktör, Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Makine Mühendisliği Bölümü okudu. Ardından da Gazetecilik Yüksek Okulu’ndan mezun olmuştur.
Ölümü: 16 Eylül 2016
