SERDAR ERKAN


NAZIM PAŞA’DAN NAZIM HİKMET’E…

Mersin, 1860 lı yıllarda başlayan, Amerikan iç savaşı sonrası Çukurova’da başlanan pamuk üretiminin ihracat kapısı ve Doğu Akdenizin yıldızı parlayan ticaret merkezidir. Artan dış ticaret hacmi , adli ve ekonomik kapütülasyonları


 Türk şiirinin Dünya’da tartışmasız en büyük şairlerinden Nazım Hikmet 3 Haziran 1960 tarihinde Moskova’da vatan hasretiyle ölümünün üzerinden 57 yıl geçti. Nazım Hikmet’in dedesi Nazım Paşa 1896-1898 yılları arasında, görevlerindeki başarıları nedeniyle Adana Vilayetine bağlı Mersin Sancağına Mutasarrıf (bugünkü kaymakamlık) olarak atanmıştır.

IMG-20200603-WA0017-min 

Mersin, 1860 lı yıllarda başlayan, Amerikan iç savaşı sonrası Çukurova’da başlanan pamuk üretiminin ihracat kapısı ve Doğu Akdenizin yıldızı parlayan ticaret merkezidir. Artan dış ticaret hacmi , adli ve ekonomik kapütülasyonların sağladığı kolaylıklar nedeniyle, Nazım Paşa Döneminde (Mersin’de, 1893 tarihinde açılmış) Düyun-u Umumiye Mersin Şubesi ile 12 konsolosluk ile çok sayıda yabancı acenta ve temsilcilikler vardır(*). Bu temsilciliklerde çalışanlar doğal olarak yabancılar, çökmekte olan imparatorlukta kendilerini çok ayrıcalıklı görmekteydiler. Nazım Paşa döneminde yaşanmış bir olay, o dönemin atmosferini ve yabancıların Mersinlilere bakışını, bir Osmanlı yöneticisinin de ruh halini ortaya koymaktadır.

Nazım Hikmet küçüklüğünde bir süre dedesinin himayesinde yaşarken dinlediği bu olayı, daha sonra yakın dostu Rus Gazeteci Radi Fiş’e anlatmış, o’da “Nazım’ın Çilesi” adlı kitabında bu olayı Nazım’dan bir anı olarak yazmış(**).
O dönemlerde yoksul ailelerin çocukları sırtlarında küfeleriyle yoğurt pazarından veya limandan alışveriş yapanların yüklerini taşıyarak aile geçimine katkıda bulunurlarmış. Bu çocuklardan biride, 12 yaşındaki kara kuru çocuk Memet’tir. Küçük Memet’in kazandığı para ile ailesi geçimini sağlamaktadır. O dönemde Mersin’de yaşayan yabancılardan biride Lord Thompson’dır. Birgün yurt dışından gelen eşyalarını taşıtmak için Memet’i çağırır. Memet, küfesine doldurduğu eşyalar çok ağır olduğu için ilk anda bacakları üzerinde kaldıramaz. Çevresindekilerin yardımıyla, yük küfesi Memet’in sırtına yüklenir. Memet Mersin’in ara sokaklarında Lord’a yetişmeye çalışarak, Lord’un malikhanesinin taş avlusunda kan ter içinde küfesini indirir. Lord eşyalarını hizmetçiler parça parça evin içine taşırken, Memet parasını ister, Lord umursamaz. Eliyle tersler. Memet, kararlıdır, gözü yaşlı işaretlerle, hakkını almakta israr eder.

Ailesi ondan ekmek beklemektedir. Kibirli Lord, çıkan tartışmada topuzlu bastonu il Memet’in başına vurur. Memet hemen yere yığılır ve ölür. Haber anında Mersin’de yayılır. Nazım Paşa olayı inceletir. Çocuğun haksız yere öldüğünü anlayınca, Lord’u makamına çağırır. Lord suçunu inkar etmez .Osmanlı yasalarına göre cezası ölümdür. Ancak Lord, adli kapütülasyonlar nedeniyle Osmanlı mahkemelerinin kendisini yargılayamayacağını söyler. Nazım Paşa bu ukala Lord’u tutuklatır. Mahkemeye çıkartır. Olay , İngiliz konsolosluğu aracılığı ile açıkta bekleyen İngiliz Harp Gemisi komutanına ve İstanbul’a akseder. İngiliz komutan, Lordu serbest bırakmazsa Mersin’i bombalayacağını ültümatomunu verir. Nazım Paşa, emir verir kentteki hiçbir yabancı temsilci ve özellikle İngiliz uyruklular Mersin dışına çıkarılmaz.

Abdülhamit’ten de Lordu serbest bırakması için postahaneye telgraf geldiğinde artık çok geçtir. Lord hızla mahkemeye çıkarılmış, idama mahküm edilmiş ve bugünkü yoğurt pazarında kurulan dar ağacında infaz edilmiştir. Bu arada mahkemede İngiliz gemisi kenti bombalayamaz. Bir süre sonrada , Mersin’den başka bir görev için ayrılmak zorunda kalır.Telgraf öncesi idam gerçekleştiği için Nazım Paşa’da sarayın gazabından kendini zor kurtarır. Nazım Paşa daha sonra,1898 yılında bir olay nedeniyle Avusturya baş konsolosunu Mersin dışına kovar, Avusturya hükümeti donanmayla konsolosu geri gönderir.

Saray hükümeti özür dilemediği takdirde azledeceğini bildirir. Nazım Paşa’da istifa eder(***).
Dedesinden dinlediği ve anılarında yazmadığı bu olayda; küçük hamal ve emekçi Memet’in hakkını almak için gösterdiği cesaret, emperyal devletin, vatandaşı Lord Thompson’ın sömürgeci, Mersinlilere yukarıdan bakan ukala tavrı ve dedesinin haklıdan yana onurlu duruşu onun çocuk ruhunda nasıl bir etki bıraktı? Bu olayın, Nazım Hikmet’in, anti emperyalist, emekten yana ve komünist şair olmasında bir etkisi oldu mu? Oğlunun adını da Memet koyması bir tesadüf müydü? Takdir tabiki okuyucunun.

yasamoykusu         

                     (1902-1963)

Nazım Hikmet, yaşadığı dönemin her bir olayını, şiirleriyle anlatan, her bir şiiri bir edebiyat dersi olabilecek ve o dönemin Dünya’nın önde gelen şairleri tarafından, en büyük Dünya şairi olarak nitelenen bir şairimizdir. Kendisiyle mazlum milletler adına Anadolu’da verilen ilk anti emperyalist Ulusal Kurtuluş Savaşını ve Başkomutan Mustafa KEMAL’i en iyi anlatan Kuvva-i Milliye Destanı’nı okuduğumda tanışmıştım. Demokrat Parti tarafından yurttaşlıktan çıkartılmış, bir daha ülkesine dönememiştir. Mezarı yurt dışında da olsa kalbi, Anadolu’da halkının ruhuna gömülmüştür. Anısına saygıyla…

Serdar ERKAN

3 Haziran 2020

(*) Mersin Tarihi Kronolojisi, 1. Basım 2003; Gündüz ARTAN, İçel Sanat Kulübü Yayını.

(**) Kilikya’nın Hatıra Defteri, 2. Basım, 2017;Umut ÇOR,Özgür Ofset Matbaacılık,Mersin.


(***) Mersin’de Yaşayanlar-Yaşananlar; Gündüz ARTAN,1. Basım Şubat 2008, İçel Sanat Kulübü Yayınları

Milli Eğitim Müdürüne Gündoğdu’yu anlattılar

Başkan Atilla Karataş: “Şehitlerimiz Özgürlüğümüzün ve Bağımsızlığımızın Teminatıdır”

Adana Güçbirliği Vakfı’nda Başkan Burhan Kavak

Adana’da Okul Öncesi Eğitimciler Sempozyumda Buluşuyor

Top Sahada, Coşku Tribünde

Mahalle Mahalle Kentsel ve Yerinde Dönüşüm, Kiremithane Mahallesi’nde vatandaşlara anlatıldı

CANSUYU DERNEĞİ KURBAN HİSSE BEDELLERİNİ AÇIKLADI

ADANA SİVİL İNİSİYATİF MECLİSİ'NDEN VALİ KÖŞGER’E ZİYARET

Yaşar Özkan: “Yaşadığımız doğal afetle İlgili sektör dinamiklerinin hızlı bir şekilde müdahale etmesi gerekmektedir.”

İş İnsanı Hasan Tüzün’den Mersin Sanayi Odası Çağrısına Güçlü Destek: “MSO, Mersin’i Küresel Üretim Ağına Taşıyacak”

LİG TABLOSU

Takım O G M B Av P
1.Galatasaray 30 24 1 5 44 77
2.Fenerbahçe 30 22 2 6 47 72
3.Samsunspor 30 15 9 6 9 51
4.Eyüpspor 31 14 9 8 15 50
5.Beşiktaş 30 13 7 10 12 49
6.İstanbul Başakşehir 30 14 10 6 10 48
7.Trabzonspor 30 11 10 9 12 42
8.Gazişehir Gaziantep 30 12 12 6 0 42
9.Kasımpaşa 31 10 9 12 -2 42
10.Göztepe 30 10 10 10 9 40
11.Konyaspor 31 11 13 7 -5 40
12.Antalyaspor 30 11 12 7 -19 40
13.Kayserispor 30 9 11 10 -11 37
14.Rizespor 30 11 15 4 -13 37
15.Bodrum FK 31 9 15 7 -12 34
16.Alanyaspor 29 8 14 7 -11 31
17.Sivasspor 31 8 16 7 -12 31
18.Hatayspor 30 4 19 7 -25 19
19.Adana Demirspor 30 2 24 4 -48

YAZARLAR